„Przyszłość tej parafii, diecezji i wiary ludzi, którzy tutaj będą mieszkać – zależy już dzisiaj od tego, jakimi my jesteśmy i co przekażemy następnym pokoleniom” – powiedział bp Paweł Stobrawa z okazji 721. rocznicy poświęcenia opolskiej katedry. „To jest wielkie i ważne zadanie dla nas” – dodał.
Zdaniem kaznodziei, kiermasz jest szczególną okazją do wdzięczności. „Z szacunkiem myślimy o ks. kard. Bolesławie Kominku i bp. Franciszku Jopie, dla których ten kościół stał się prokatedrą, a od 1972 roku katedrą biskupa opolskiego. Dziękujemy za 32 lata posługi pasterskiej abp. Alfonsa Nossola, a także za siedmiu biskupów konsekrowanych w tej katedrze i wyświęconych w niej kapłanów” – podkreślił.
„Ci, którzy podjęli trud budowy tej świątyni – mówił biskup – kierowali się nie tylko chęcią posiadania wież kościelnych wśród swoich zabudowań. Motyw był głębszy. Zależało im, aby spływająca w tym domu Bożym moc łaski pomagała w codziennym życiu nie tylko pamiętać, że jesteśmy świątynią Boga, ale również pięknie i odpowiedzialnie budować gmach naszej wiary” – zaznaczył.
Opolski biskup pomocniczy podziękował także za zaangażowanie parafian i ofiarność wielu ludzi dobrej woli, dzięki którym trwa renowacja zabytkowej katedry. „Z doświadczenia wiemy, jak kruche i nietrwałe są rzeczy materialne. Z czasów pierwszych wzmianek o Opolu, prawie wszystko uległo zniszczeniu, ale przetrwała wiara, na której fundamencie stale budowano na nowo, również to, co materialne” – zaakcentował.
Bp Stobrawa zachęcał, abyśmy codzienność budowali z Chrystusem i na Chrystusie, który siebie nazwał skałą, czyli pewnym i bezpiecznym fundamentem. „Niech moc Chrystusowego Krzyża towarzyszy rodzinom, dzieciom i młodzieży we wzroście w łasce Bożej, a Opolska Pani niech będzie nam matką dobrej rady i przewodniczką w wierze” – życzył.
Historyczne początki świątyni sięgają 1002 r., kiedy to, według starej tradycji, postanowiono zbudować w Opolu – zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem nad rzeką – drewniany kościół pw. św. Krzyża. W 1024 r. biskup wrocławski Klemens podarował dla nowo zbudowanego kościoła relikwie drzewa krzyża św., które otrzymał od św. Emeryka (+ 1031), syna króla Węgier. Bezcenna relikwia jest nadal przechowywana w kościele.
Natomiast po raz pierwszy kościół został oficjalnie wymieniony w dokumencie biskupa Wawrzyńca z 1233 r. Po utworzeniu na początku XIII w. kapituły, kościół zyskał rangę kolegiaty.
W połowie XIII w. parafia wraz z okolicznymi wioskami liczyła ok. 2000 wiernych i stąd istniała potrzeba nowego, większego kościoła. Stary kościół w XIII w. został zatem rozbudowany w stylu romańskim i uroczyście poświęcony 16 listopada 1295 r.; wtedy też ponownie erygowana została parafia, przeniesiona na czas budowy do kościoła NMP na Górce.
Pożar w 1415 r. zniszczył jednak piękną świątynię. Odbudowa napotykała wiele trudności i dlatego trwała ponad wiek. Kolejne pożary niszczyły budowlę, a podczas Wojny Trzydziestoletniej całe miasto, w tym i kolegiatę, splądrowały szwedzkie wojska. Po tych spustoszeniach odbudowany kościół otrzymał barkowe wyposażenie, z którego pozostał dziś ołtarz Trójcy Świętej.
Kościół przetrwał trudny czas II wojny światowej, choć w wyniku ostrzału artyleryjskiego mocno uszkodzone zostały wieże i dach. Od razu po zakończeniu wojny przystąpiono do naprawy szkód, a kościół został ustanowiony prokatedrą nowo utworzonej Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego.
Z okazji millenium chrztu Polski w latach 1963-1965 poddano świątynię gruntownym pracom remontowym, po których nawet na nowo ją poświęcono. W 1972 r. ustanowiona została diecezja opolska i kościół Podwyższenia Krzyża Świętego podniesiony został do rangi katedry.
