Po czterdziestu miesiącach całkowitego zamknięcia oraz niemal dziesięciu latach intensywnych, wieloetapowych prac konserwatorskich w katedrze opolskiej ponownie zostaną otwarte drzwi dla wiernych i odwiedzających. Zakończona renowacja nie tylko przywróciła świątyni jej historyczny blask i architektoniczną spójność, lecz także doprowadziła do przełomowych odkryć archeologicznych, które istotnie zmieniły wiedzę o jej początkach. Katedra wraca do pełnienia swojej podstawowej funkcji jako centrum życia liturgicznego diecezji, a jednocześnie staje się miejscem prezentacji unikatowego dziedzictwa kulturowego i naukowego. Podczas konferencji prasowej, zorganizowanej z okazji ponownego otwarcia świątyni, głos zabrali przedstawiciele Kościoła – biskup opolski Andrzej Czaja, ks. Joachim Kobienia i ks. Waldemar Klinger – a także archeolog, Andrzej Gołembnik, oraz Agnieszka Węsiora, pełnomocniczka biskupa opolskiego do spraw renowacji katedry.
Rzecznik diecezji opolskiej ks. Joachim Kobienia, rozpoczynając konferencję prasową, zwrócił uwagę na symboliczny i jednocześnie konkretny wymiar czasu, jaki upłynął od zamknięcia katedry. Zauważył, że katedra opolska została zamknięta 16 sierpnia 2022 roku, a dzień konferencji (16 grudnia 2025 r.) przypadł dokładnie na czterdziesty miesiąc jej nieczynności. Jak podkreślił, liczba ta ma wymiar biblijny i symbolizuje długi czas próby oraz oczekiwania.
Rzecznik podkreślił, że minione miesiące były czasem szczególnie wymagającym zarówno organizacyjnie, jak i duszpastersko. Funkcjonowanie parafii bez katedry oznaczało konieczność korzystania z innych przestrzeni sakralnych i ciągłego dostosowywania życia liturgicznego do warunków remontowych. Jednocześnie był to okres intensywnych prac, których skala i złożoność nie były dotąd spotykane w najnowszej historii diecezji. Jak zaznaczył, obecny moment stanowi zwieńczenie wieloletnich wysiłków wielu środowisk. „Dzisiaj przychodzi czas pewnego podsumowania” – podkreślił. Ks. Kobienia zaznaczył również, że ponowne otwarcie katedry nie oznacza jedynie zakończenia remontu, lecz początek nowego etapu.
Powrót do katedry i odbudowa wspólnoty
Biskup opolski Andrzej Czaja podkreślił, że zakończenie renowacji jest przede wszystkim źródłem głębokiej radości. Zwrócił uwagę, że powrót do katedry następuje po znacznie dłuższym czasie, niż sugerowałoby samo jej zamknięcie. „We wrześniu 2017 roku rozpoczęły się prace we wnętrzu katedry. Już wtedy parafia mogła z niej korzystać właściwie tylko w niedziele, a w soboty odbywało się wielkie sprzątanie po pięciu dniach robót. Można więc powiedzieć, że przez osiem lat parafia funkcjonowała praktycznie bez swojego kościoła” – zaznaczył. Przypomniał, że przez ten czas wierni gromadzili się w innych świątyniach, co było doświadczeniem trudnym, ale jednocześnie formującym wspólnotę. „Powrót do katedry oznacza więc powrót do normalnego rytmu życia parafialnego i diecezjalnego” – podkreślił
Biskup wskazał, że jednym z najważniejszych wyzwań najbliższego czasu będzie odbudowanie i umocnienie wspólnoty wiernych wokół katedry. „Ufam, że ta cierpliwość w znoszeniu trudów życia parafialnego pomoże nam odbudować żywą wspólnotę wiary” – wyraził. W ocenie bp. Czai katedra opolska powinna na nowo stać się miejscem spotkania, modlitwy i jedności.
Biskup Opolski zaznaczył, że szczególne zaskoczenie wzbudziły relikty wcześniejszej świątyni odkryte pod posadzką. „Zdziwienie było ogromne, kiedy okazało się, że mamy do czynienia z monumentalną świątynią romańską” – mówił. Odkrycia te pozwoliły zweryfikować dotychczasową wiedzę historyczną i znacząco wzbogaciły narrację o początkach katedry. Zdaniem hierarchy renowacja stała się dzięki temu także procesem odkrywania nieznanej dotąd historii.
Biskup odniósł się również do osobistego wymiaru minionych lat, podkreślając, że był to dla niego czas szczególnie wymagający. „Kiedy katedra została wyłączona z użytku liturgicznego, zbiegło się to z moją chorobą” – przyznał. Zakończenie prac i możliwość ponownego sprawowania liturgii w katedrze określił jako powód do głębokiej wdzięczności wobec Bożej Opatrzności. Podziękował wszystkim osobom i instytucjom zaangażowanym w renowację, podkreślając, że jej powodzenie było możliwe wyłącznie dzięki szerokiej współpracy.
Dziesięć lat przygotowań i koordynacji prac
Agnieszka Węsiora, pełnomocniczka biskupa ds. renowacji katedry, przypomniała, że decyzja o kompleksowej odnowie katedry zapadła już w 2015 roku. „Renowacja tej katedry po prostu była konieczna. Stan techniczny obiektu, zarówno murów zewnętrznych, jak i wewnętrznych, był bardzo zły” – podkreśliła. Wówczas powołano biuro koordynacji projektów oraz kapitułę odnowy katedry, które miały prowadzić proces w sposób systemowy. Pierwsze prace objęły niewielką przestrzeń kaplicy św. Jana Nepomucena, jednak już wtedy ujawniły się cenne relikty romańskie. Jak zaznaczyła, nikt nie przypuszczał, że przedsięwzięcie potrwa dziesięć lat.
Pełnomocniczka biskupa do spraw renowacji katedry przedstawiła skalę finansową i organizacyjną renowacji. W ciągu dekady przygotowano 40 projektów o łącznej wartości 46,5 milionów złotych, z czego 41 mln pochodziło z dotacji a 5,5 mln z wkładu własnego. „Przygotowanie projektów to nie była tylko praca biurowa, ale cały proces obejmujący konsultacje naukowe, konserwatorskie i budowlane, dokumentacje, pozwolenia i koordynację prac” – wyjaśniała. Każdy etap kończył się odbiorami konserwatorskimi i rozliczeniem środków.
Na zakończenie Agnieszka Węsiora podkreśliła osobisty wymiar swojej pracy. „Katedra wciąga i każdy, kto dla niej pracuje, w pewnym momencie staje się jej częścią” – zaznaczyła. Wskazała na znaczenie współpracy z biskupem diecezjalnym, proboszczem katedralnym, współpracownikami z biura projektów oraz licznymi instytucjami.
Odkrycia, badania i ekspozycja reliktów
Andrzej Gołembnik, archeolog zaangażowany w badania, przyznał, że jego obecność w Opolu miała być krótkotrwała. „Przyjechałem na dwa tygodnie doradzić, a zostałem na trzy lata” – mówił. Jak wyjaśnił, objął swoją funkcję w momencie szczególnie trudnym, gdy badania archeologiczne zostały wstrzymane. „Jednym z pierwszych zadań było odbudowanie współpracy pomiędzy zespołami badawczymi. Ostatecznie doprowadziło to do wzorcowej współpracy między Kurią a Uniwersytetem Opolskim” – podkreślił.
Archeolog zwrócił uwagę na specyfikę pracy badawczej, podkreślając konieczność oddzielenia emocji od naukowych wniosków. „Praca archeologa dzieli się na etap terenowy i etap analiz” – wyjaśniał. Pierwszy z nich rodzi hipotezy, które wymagają późniejszej weryfikacji. Dopiero analizy gabinetowe pozwalają na formułowanie wiążących konkluzji. Wskazał, że część sporów wokół historii katedry znajdzie swoje rozwiązanie w planowanych publikacjach naukowych.
Andrzej Gołembnik podkreślił, że program ekspozycji reliktów został oparty na zaleceniach badaczy Uniwersytetu Opolskiego. Udostępnione fragmenty pozwalają zrozumieć skalę i układ romańskiej kolegiaty. Jak dodał, była to świątynia o wyjątkowej klasie architektonicznej. „Bez przesady można powiedzieć, że to jeden z topowych przykładów architektury romańskiej na Śląsku” – podkreślił.
W końcowej części wypowiedzi archeolog odniósł się do dokumentacji cyfrowej oraz planów jej wykorzystania. Zaznaczył, że stanowi ona podstawę do tworzenia przyszłych ekspozycji wirtualnych. Wyraził również przekonanie, że pełne efekty naukowe prowadzonych prac będą widoczne w nadchodzących latach.
Katedra znów będzie miejscem sprawowania liturgii
Proboszcz parafii katedralnej ks. Waldemar Klinger spojrzał na zakończenie renowacji przez pryzmat duszpasterski i duchowy. Przypomniał słowa wypowiedziane przed laty przez autora programu konserwatorskiego: „Jeśli uda się wydobyć piękno stanu wyjściowego, każdy, kto przekroczy próg tej świątyni, będzie musiał oddać Bogu chwałę”. Jak zaznaczył, po dziesięciu latach prac wizja ta stała się rzeczywistością. „Obecna forma katedry, charakteryzująca się prostotą i harmonią, sprzyja skupieniu i modlitwie” – przyznał.
„Ostatnie lata spędziliśmy duszpastersko poza tym miejscem” – mówił. Wymagało to dużej elastyczności i zaangażowania ze strony wiernych i duchowieństwa. Jego zdaniem był to czas próby, ale także budowania odpowiedzialności za wspólnotę. „Powrót do katedry oznacza zakończenie okresu tymczasowości” – wyjaśnił.
Ks. Waldemar Klinger przedstawił harmonogram najważniejszych wydarzeń liturgicznych związanych z otwarciem świątyni. „Katedra jest otwarta w wymiarze duszpasterskim dla wszystkich, a pierwszą okazją będzie uroczysta Msza św. połączona z konsekracją ołtarza” – zapowiedział. Od tego momentu wszystkie nabożeństwa będą sprawowane już na stałe w katedrze.
Na zakończenie ks. Klinger podkreślił, że katedra ponownie stanie się centrum życia duchowego diecezji. Zapowiedział rozwój stałych form duszpasterstwa, takich jak adoracja, dyżury spowiedzi i wydarzenia diecezjalne. W jego ocenie zakończenie renowacji otwiera nowy rozdział w historii katedry. Rozdział, w którym odnowiona przestrzeń zostanie na nowo wypełniona modlitwą i życiem wspólnoty.
Monika Chrzanowska